Wstecz

Siedliska przyrodnicze wymagające ochrony

9160 Grąd subatlantycki


Ten typ siedliska przyrodniczego obejmuje lasy liściaste z udziałem i dynamicznym rozwojem graba, z grądowym runem, pozbawionym jednak gatunków o „kontynentalnym” typie zasięgu, występujące na Pomorzu. Definicja siedliska niemal dokładnie odpowiada zespołowi roślinnemu Stellario - Carpinetum. Typowy grąd subatlantycki to las dębowo-grabowy lub bukowo-dębowo-grabowy, zazwyczaj o skąpym runie. Płaty występujące w szczególnych sytuacjach terenowych i siedliskowych, albo płaty zniekształcone, mogą jednak mieć fizjonomię i strukturę florystyczną nieco odmienną od tego typowego obrazu.
Przejście między grądami subatlantyckimi (siedlisko 9160) a żyznymi buczynami (siedlisko 9130) jest płynne i rozróżnienie tych siedlisk może stwarzać trudności. Skład drzewostanu nie jest przy tym dobrym kryterium: istnieją grądy z dominacją buka w drzewostanie, a przy tym niemal zupełnie pozbawione graba (np. wyciętego w ramach dawniejszej gospodarki leśnej). Rozróżnienie grądów od buczyn jest szczególnie trudne, gdy runo jest słabo wykształcone lub nie ma go w ogóle. W klasyfikacji siedlisk leśnych grąd subatlantycki występuje na siedliskach LMśw, LMw, Lśw, Lw. "Siedliskowe Podstawy Hodowli Lasu" wyróżniają dla tego ekosystemu typy lasu: bukowo-grabowo-dębowy las mieszany świeży, bukowo-grabowo-dębowy las mieszany wilgotny, bukowo-grabowo-dębowy las świeży i bukowo-grabowo-dębowy las wilgotny.

Najbardziej typowe miejsca występowania grądów subatlantyckich to dna i zbocza dolin średnich i małych rzek oraz strumieni, a także zbocza mis jeziornych - a więc położenia o względnie chłodnym i cienistym mikroklimacie. W związku z tym, siedlisko często występuje w styku z łęgami (91E0), a także ze źródliskami, strumieniami i rzekami, rzadziej z jeziorami. Zdarza się jednak występowanie grądów także poza dolinami i zboczami, na terenach płaskich, a także na wzniesieniach morenowych. Charakter grądowy mają często także występujące w krajobrazie Pomorza niewielkie śródpolne kompleksy lasów liściastych. Zakres gleb, na których występuje grąd subatlantycki, jest dość szeroki, jednak nieco węższy w porównaniu ze zróżnicowaniem glebowym siedlisk innych lasów dębowo-grabowych Polski. Do stosunkowo najuboższych należą gleby rdzawe brunatne, płowe bielicowane oraz brunatne bielicowane i kwaśne. W przeciętnych warunkach są to najczęściej gleby brunatne właściwe, wyługowane lub szarobrunatne, natomiast w miejscach najniżej położonych - czarne ziemie, gleby gruntowoglejowe, mady brunatne i gleby deluwialne próchniczne. W strefie nadmorskiej grądy subatlantyckie spotyka się także na glebach glejowych, pozostających pod silnym wpływem wód gruntowych.

Typowe gatunki roślin
Typowy grąd subatlantycki jest na ogół zbiorowiskiem wielowarstwowym i wielogatunkowym. W skład drzewostanu wchodzą zwykle: grab i dęby - najczęściej dąb szypułkowy. Znamienny jest stały, a niekiedy znaczny udział buka, który może być nawet gatunkiem panującym. W niektórych płatach występuje lipa drobnolistna, klon pospolity, jawor, przy czym ten ostatni gatunek bywa niekiedy bardzo dynamiczny, zwłaszcza w silniej zniekształconych płatach. Domieszkę w drzewostanie stanowi niekiedy czereśnia ptasia. Na siedliskach wilgotnych domieszkę stanowi wiąz górski, olsza czarna i jesion wyniosły. W warstwie krzewów panuje zwykle leszczyna, poza którą występują: trzmielina pospolita, suchodrzew pospolity, głóg jednoszyjkowy i (niekiedy lokalnie) wawrzynek wilczełyko. W wyniku dawniejszej gospodarki leśnej skład drzewostanu może być zubożony, np. przez wytępienie graba. Promowanie buka może być powodem występowania w grądach drzewostanów czysto bukowych. Zdarzają się płaty o drzewostanie zdominowanym przez nasadzony świerk lub sosnę. Wynikiem sukcesji wtórnej w kręgu dynamicznym grądów subatlantyckich mogą być płaty z dominacją w drzewostanie gatunków lekkonasiennych- brzozy lub osiki. Runo składa się głównie z gatunków typowych dla całej grupy lasów dębowo-grabowych, jak gwiazdnica wielkokwiatowa, gajowiec żółty, zawilec gajowy, fiołek leśny, wiechlina gajowa, przytulia wonna, nerecznica samcza, prosownica rozpierzchła, kupkówka Aschersona, zerwa kłosowa, bluszcz, groszek wiosenny, przylaszczka pospolita, turzyca palczasta, podagrycznik pospolity, ziarnopłon wiosenny, złoć żółta, zawilec żółty i kokorycz wątła. Warstwa mszysta nie pokrywa na ogół dużych powierzchni, a stosunkowo najczęstszymi jej składnikami są: żurawiec falisty i dzióbkowiec Zetterstedta, płonnik strojny. Skład florystyczny poszczególnych płatów zależy od lokalnych warunków siedliskowych, zwłaszcza od położenia topograficznego, obecności procesów zboczowych, żyzności i wilgotności gleb, lokalnych warunków świetlnych. Fizjonomia i widoczna kompozycja florystyczna runa wczesną wiosną (kwiecień-czerwiec) może być wyraźnie odmienna od letniej