Park im. Jedności Narodowej

Park im. Jedności Narodowej jest częścią składową parku zachodniego. Pak zachodni składa się z trzech części leżących po obu stronach ul. Arciszewskiego i dodatkowo rozdzielonych terenem Zespołu Szkół Rybołówstwa Morskiego. Wartość zabytkową posiada jedynie wschodnia część parku (Park im. Jedności Narodowej) o pow. 6,5 ha ograniczona ulicami Arciszewskiego i Wiosenną. Rozciąga się aż do morza.
Park wpisany jest jako zabytek do rejestru Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków (Nr rej. 927/76).

Mapa: Park im. Jedności Narodowej

Park stanowi fragment historycznego założenia (dawnego parku "Die Maikuhle"), w przeważającej części zajmowanego obecnie przez jednostkę wojskową.

Załęże (die Maikuhle) -plan parku z 1906 r

Przeprawa mostowa do parku Załęże

Tereny te były kiedyś integralną częścią miasta o funkcji uzdrowiskowej, głównie o charakterze parkowym, ale znajdowały się tutaj także obiekty o charakterze sanatoryjnym.

Terenem wojskowym - zamkniętym - objęte są także niektóre elementy umocnień twierdzy kołobrzeskiej. Na terenie tym znajdują się resztki dawnego Szańca Kleista - fragmentu umocnień dawnej twierdzy. Szaniec służył do obrony portu od strony zachodniej. Od 1945 roku teren ten służy również obronności. Była tu rozmieszczona bateria artylerii stałej, która ogniem dział miała bronić dostępu do portu. Po zmianie doktryny wojennej baterię zlikwidowano, a część jej urządzeń można dziś oglądać w kołobrzeskim Muzeum Oręża Polskiego.

Park im. Jedności Narodowej - plan parku i cmentarza z 1906 r.

Kuracjusze udający się do tej części parku musieli przejść przez most pontonowy łączący brzegi rzeki powyżej portu. Za korzystanie z mostu należało uiścić niewielką opłatę. W 1847 roku powstał tu nawet plenerowy teatr Arena.

Od strony morza park ograniczony jest klifowym brzegiem morskim wysokim na 9 m. Już w XIX w. doceniono widokowe walory tego miejsca urządzając dla kuracjuszy taras tzw. Królewski Zakątek, z którego rozciągał się daleki widok na morze.

W 1881 roku na zachód od lasku Załęże otwarto cmentarz komunalny, który do 1945 roku był głównym cmentarzem miasta (Central Friedhof). Posiadał plan prostokąta. Wejście główne mieściło się na przedłużeniu ul. Jedności Narodowej (dawniej Stettiner Strasse). Alejki przecinały się pod kątem prostym dzieląc cmentarz na prostokątne kwatery, obsadzone pojedynczymi rzędami klonów pospolitych i klonów jaworów. Północno - wschodnia część cmentarza o wymiarach ok. 150 x 40 m znajduje się aktualnie na terenie wojskowym.
W latach 70-tych ubiegłego wieku cmentarz został zlikwidowany, a na jego miejscu utworzono park. Istnienie cmentarza w tym miejscu upamiętnione zostało poprzez lapidarium zbudowane z resztek kamieni nagrobnych.

Hist. Królewski Zakątek z widokiem na Szaniec Klaista (w głębi)

Nastrój w parku jest inny aniżeli w innych parkach kołobrzeskich. Mniej światła dociera tu w dół, powietrze jest bardziej wilgotne a otoczenie jakby mniej pogodne.

Park im. Jedności Narodowej obfituje w wiele starych i ciekawych roślin. W pasie nadmorskim dominuje sosna pospolita i ciernisty krzew - rokitnik zwyczajny. Na obszarze dawnego cmentarza występują licznie: kasztanowce białe, dęby szypułkowe, drzewiaste wierzby iwy i wiąz górski. Bliżej ulicy Arciszewskiego i w okolicy oczka wodnego dominują niezbyt atrakcyjne olsze czarna i szara, bardzo odporne na wysoki poziom wód gruntowych i stojącą wodę a także grab pospolity, brzoza brodawkowata, brzoza omszona i lipy drobnolistne. Od strony jednostki wojskowej przeważają buk zwyczajny i buk wschodni oraz pojedyncza topola biała.

Park Załęże na terenie wojskowym - widok z latarni morskiej

Z iglastych występują tu: świerk pospolity i świerk sitkajski, cis pospolity, daglezja zielona, sosna pospolita i sosna czarna a także jodła olbrzymia (na terenie wojskowym). Gdzieniegdzie dostrzec można wśród drzew jodłę pospolitą, dużą rzadkość na północy kraju.

W podszycie rośnie chroniony wiciokrzew pomorski, zwany polską lianą. Oplatając drzewa wyrasta do 6 m w górę. Rośnie tu chroniona kalina koralowa, śnieguliczka biała, porzeczka czerwona, czeremcha pospolita, jarząb pospolity, klon polny oraz bluszcz pospolity płożący się w wielu miejscach po ziemi i bez koralowy odm. strzępolistnej (na terenie wojskowym).

Szaniec Kleista - widok współczesny

W warstwie zielnej występują: barwinek pospolity, zawilec gajowy, szczawik zajęczy, ziarnopłon wiosenny, fiołek wonny, konwalia majowa, niecierpek pospolity, kokoryczka wonna, kuklik pospolity i kuklik zwisły, jasnota purpurowa i jasnota biała, bluszczyk kurdybanek, poziewnik szorstki i miękkowłosy a także paprocie wietlica samicza i nerecznica samcza, cebulica syberyjska oraz przylaszczka pospolita .

Od strony zachodniej park przechodzi po obu stronach ul. Arciszewskiego w gęsty, miejscami podmokły i zaniedbany las z posadowionymi chaotycznie obiektami budowlanymi i poprzecinany nieestetycznymi dojściami do plaży. Duża ilość martwych i chorych drzew świadczy, że dawno nie poddawany był pielęgnacji, a bezpośrednie sąsiedztwo obiektów mieszkalnych jest przyczyną sporego zaśmiecenia.

Dalej, w kierunku na zachód, w stronę Grzybowa zadrzewienia przyjmują formę lasu nadmorskiego, z charakterystyczną, unikalną roślinnością. Tuż obok ogrodzenia dawnej "prochowni" wojskowej, od strony północnej samotnie na wydmie piaszczystej rośnie świerk biały a obok gęste skupiny wierzby piaskowej charakterystycznej dla nadmorskich piaszczystych gleb. W tym rejonie na wydmach występuje śladowo interesująca roślinność - niewielki storczyk tajęża jednostronna, gruszyczka jednokwiatowa a na piaszczystych wydmach groszek nadmorski, kocanki piaskowe, kokoryczka wonna.

Mimo śladów niszczycielskiej działalności człowieka jest w parku wiele, ciągle jeszcze istniejących ciekawostek przyrodniczych. Postępująca latami, zbliżająca się do brzegu morskiego zabudowa miejska stwarza dla parku poważne zagrożenie. Bliskość zabudowań jest źródłem dewastacji terenów parkowych. Brukowana droga przy dawnym wejściu na cmentarz ulega powolej degradacji a oczko wodne stało się miejscem na odpady. Nie upiększają parku obiekty handlowe i gastronomiczne wprowadzone tu dla nadania "duszy" temu miejscu. Zakłócają one parkowy klimat tego miejsca.